Phía Sau Màn Ảnh: Khi Bạn Mua Một Chiếc Vé Xem Phim, Số Tiền Đó Sẽ Đi Về Đâu?

Đã có bao giờ bạn tự hỏi: Số tiền bạn trả cho những chiếc vé xem phim ở rạp sẽ được phân chia như thế nào chưa? 

Có rất nhiều yếu tố để biến một bộ phim trở thành bom tấn hay là bom xịt, cho dù đó là dự án có sự tham gia của ngôi sao Dustin Hoffman hay là một diễn viên vô danh, cho dù đó là dự án với số vốn đầu tư 1 triệu USD hay 31 triệu USD. Tuy nhiên, dù thế nào đi chăng nữa thì “con đường” của số tiền mà các bộ phim kiếm được cũng chỉ vận hành theo một cách giống nhau. 

• Hầu như không có bộ phim nào kiếm được lợi nhuận nếu chỉ công chiếu ở Mỹ.
• Các nhà phân phối cũng như hãng làm phim thường sở hữu 50% doanh thu từ tổng số vé bán được của một bộ phim.

Lấy ví dụ với trường hợp của The Fly (1986) – bộ phim kinh dị ăn khách của đạo diễn David Cronenberg, ta sẽ thấy công thức phân chia lợi nhuận trong giới kinh doanh phim ảnh diễn ra như thế nào, bao gồm cả những sự thật ít được biết đến nhất. 

Tỷ lệ phân chia doanh thu giữa các bên sẽ thay đổi qua các tuần.

Thường trong hai tuần công chiếu đầu tiên, số tiền vé thu được sẽ dùng để chi trả hết các khoản ở rạp như tiền lương cho nhân viên, tiền máy móc, thuế, tiền thuê mặt bằng,… Vào năm 1987, ở một thành phố cỡ trung như Eastgate, với những rạp có từ 400 – 500 ghế ngồi, trung bình một tuần họ chi trả từ 3.500 – 4.000 USD. Tuy nhiên ở một thành phố lớn như Manhattan, dù rạp chiếu nhỏ hơn nhưng chi phí mà họ phải bỏ ra lại có thể lên đến 10.000 USD/ tuần. Sau đó, 90% số tiền còn lại thuộc về hãng phát hành và 10% là của phòng chiếu. Nhìn chung vào thời điểm này, dù các khoản chi phí ở rạp có lớn như thế nào thì bộ phận phân phối vẫn luôn nắm ít nhất là 70% doanh thu.  

Qua tuần thứ ba, nếu như đặt giả thiết một vé xem phim The Fly có giá là 10 USD thì với một vé bán được, rạp chiếu sẽ giữ 5 USD và nửa số tiền còn lại sẽ vào túi của FOX (hãng phát hành chính thức của The Fly).

Số tiền mà phòng vé trả lại cho nhà phát hành được gọi là tiền thuê phim và nó sẽ giảm qua mỗi tuần. Với một bộ phim được đánh giá là có quy mô trung bình – từ khi ra mắt cho đến khi ngừng chiếu – hãng làm phim thường kiếm được 45% từ tổng doanh thu phòng vé. Trong khi đó với những hãng phim nhỏ hơn, họ chỉ kiếm được từ 40% trở xuống.

Tất nhiên vẫn có những trường hợp ngoại lệ.

Ví dụ như với bom tấn E.T., hãng Universal thu về đến 60% doanh thu phòng vé. Nguyên do là vì siêu phẩm này duy trì được độ hot và lôi kéo khán giả đến rạp khá lâu chứ không chỉ có một vài ngày đầu như những cái tên khác. Thế nhưng với một sản phẩm “flop” là Howard the Duck, Universal vẫn bỏ túi 60% số tiền từ tổng doanh thu phòng vé vì ngay từ đầu, hãng đã đạt được những thỏa thuận để đảm bảo lợi ích của chính họ. 
Quay lại với trường hợp của The Fly, phim đã nhận được rất nhiều phản hồi tích cực từ giới chuyên môn, truyền thông và khán giả. The Fly được sản xuất với số vốn đầu tư là 10.7 triệu USD và đến cuối cùng, nó mang về cho Fox 17.5 triệu USD tiền thuê phim từ các rạp chiếu phim tại Mỹ, Canada. Nhưng điều đó không có nghĩa là The Fly đã có lợi nhuận lớn.

Trong tuần thứ 3 công chiếu, The Fly thu được 5.683 USD tiền vé. Như đã nói từ đầu, 50% từ số tiền này sẽ trả về cho Fox. Và với 2,841.5 USD tiền thuê phim thu được, Fox đã phải dùng 852.45 USD để trả phí phân phối. Nói cách khác, với 5 USD mà Fox kiếm được từ 10 USD/ vé xem phim của The Fly, hãng phải trả cho công tác phát hành là 1.5 USD. Trong khi đấy, chúng ta đều biết rằng Fox lúc bấy giờ phải chi từ 15 – 20 triệu USD/ năm cho các khoản như tiền thuê văn phòng, tiền lương nhân viên… Vậy rõ ràng, xét từ vị trí của Fox, chưa chắc The Fly có lời lớn phải không nào?!

Một chi phí khác nữa đó là tiền in ấn và quảng cáo. Vào những năm 80, các hãng làm phim bỏ ra từ 2 – 6 triệu USD để in ấn và quảng cáo cho một bộ phim trong 2 tuần công chiếu đầu tiên.

Ở tuần thứ 3, tiền in ấn và quảng cáo của The Fly dưới 6 triệu USD. Số tiền cho thuê phim mà Fox kiếm được là 12.6 triệu USD, sau khi tính phí phát hành 3.78 triệu USD và trả 6.02 triệu USD cho việc in ấn – quảng cáo, hãng còn lại 2.8 triệu USD để trả cho các bộ phận khác.

Và một khoản tiền nữa không thể không nhắc đến chính là tiền cát-sê của các diễn viên.

Thông thường, thù lao của một diễn viên chiếm từ 5-8 % doanh thu phòng vé và hợp đồng sẽ được ký trước khi phim chính thức bấm máy. Tuy nhiên, ở Hollywood, vẫn có những trường hợp ngoại lệ.

Trong những năm 90, một số ngôi sao hàng đầu như Tom Cruise, Will Smith, Jim Carrey… được trả từ 20 – 25 triệu USD cho một vai diễn. Vào lúc bấy giờ, chính tên tuổi của những ngôi sao này là “nam châm” hút người xem đến rạp nên dễ hiểu họ sẽ được ưu ái hơn so với các đồng nghiệp khác. Đến thời điểm hiện tại, mặc dù thương hiệu phim là yếu tố hấp dẫn khán giả nhưng thực tế, vẫn có những diễn viên được trả cát-sê bao gồm một khoản cố định và cả % doanh thu hưởng lợi từ lợi nhuận phòng vé. Điển hình như trường hợp của Robert Downey Jr. Vào năm 2008, nam diễn viên chỉ được trả 500.000 USD cho vai diễn Người Sắt và đến Iron Man 3, cát-sê của anh đã đạt đến con số 50 triệu USD. Tất nhiên, với các phần phim kiếm tiền nhiều hơn như Avengers thì chắc chắn thù lao của Robert Downey Jr. sẽ cao hơn con số 50 triệu USD.

Ở mỗi quốc gia, với mỗi bộ phim cũng như trong mỗi một cột mốc thời gian khác nhau, công thức phân chia lợi nhuận doanh thu phòng vé giữa các bộ phận có thể không hoàn toàn giống như trên, nhưng nhìn chung lại sự sai lệch này không nhiều. Tất nhiên, tỷ lệ phân chia này cũng có thể được áp dụng ở thị trường phim ảnh Việt Nam. 

Lược dịch từ The New York Times

*Kỳ tiếp: Phía Sau Màn Ảnh: Làm Thế Nào Để Một Bộ Phim Được Chiếu Tại Rạp?