Logo Galaxy Header flex-none

Tải ứng dụng galaxy Cinema

Tra cứu lịch chiếu và đặt vé siêu nhanh

Trang chủ / Blog điện ảnh / Ký Sự Điện Ảnh - Kỳ 3: Chủ Nghĩa Biểu Hiện Khai Sinh Phim Kinh Dị

Ký Sự Điện Ảnh - Kỳ 3: Chủ Nghĩa Biểu Hiện Khai Sinh Phim Kinh Dị

Sau Thế Chiến Thứ Nhất, Đức là nước bại trận và chịu ảnh hưởng nặng nề về kinh tế lẫn quân sự. Thiệt hại của việc tham chiến ấy đã đưa Đức bước vào thời kỳ Weimar (1918-1933). Đây là giai đoạn loạn lạc, nỗi sợ và sự thấp thỏm lo lắng bao trùm con người. Một xã hội bất an đầy bạo động. Trước thời thế không ổn định ấy, điện ảnh theo Chủ Nghĩa Biểu Hiện ra đời, như để phản ánh chính tâm lý và nỗi lòng của một nền văn minh đang rơi vào cảnh mất kiểm soát.

Đã từ rất lâu, Chủ Nghĩa Biểu Hiện xuất hiện trong hội họa, điêu khắc như một trường phái đối lập với Chủ Nghĩa Ấn Tượng. Thay vì đem đến sự xa hoa, phù phiếm thơ mộng dưới góc nhìn nghệ sĩ, những người tôn sùng Chủ Nghĩa Biểu Hiện lại muốn tạo nên những tác phẩm đậm tính nghệ thuật thông qua việc khắc họa những góc khuất còn tồn đọng trong xã hội, bằng chính cảm xúc cá nhân của mình.

Quái dị, kinh tởm, đáng sợ…, chính là những cảm giác xuất hiện khi chứng kiến một tác phẩm theo Chủ Nghĩa Biểu Hiện. Bức tranh The Scream của danh họa Edvard Munch là một trong những đại diện nổi bật. Bản chất xoáy sâu vào mặt trái của cuộc sống, mối liên kết giữa nghệ thuật và hiện thực vô tình giúp Chủ Nghĩa Biểu Hiện cực kỳ thích hợp cho thời đại Weimar ở Đức.

(Skrik-The Scream của danh họa Edvard Munch)

Từ đây, các nhà làm phim ở Đức với lý tưởng đem đến thứ Nghệ Thuật Điện Ảnh đỉnh cao, đã áp dụng Chủ Nghĩa Biểu Hiện vào những tác phẩm của họ. Sáng tạo ra một thế giới tưởng tượng để ẩn dụ cho chính những vấn đề đang tồn tại ở thế giới thực.

The Cabinet Of Dr. Caligari ra mắt năm 1920 được xem là một trong những phim hay nhất của trào lưu Chủ Nghĩa Biểu Hiện.

Được đạo diễn bởi Robert Wiene, The Cabinet Of Dr. Caligari nói về nhân vật Francis, anh điều tra về một vụ giết người do tên sát nhân Cesare gây nên, kẻ chủ mưu đứng phía sau toàn bộ sự việc chính là gã tiến sĩ Caligari ở viện tâm thần.

Tác phẩm được kể theo lối tự sự tuyến tính thời gian truyền thống, tuy nhiên đoạn kết lại gây bất ngờ cho người xem. Điểm đặc sắc của phim chính là bối cảnh kỳ dị, những khung hình méo mó được tái hiện theo phong cách tranh khắc gỗ, đem đến cảm giác lạ lẫm đầy ám ảnh. Chủ Nghĩa Biểu Hiện được áp dụng triệt để, từng cảnh quay đều như bức tranh nghệ thuật di động.

(The Cabinet Of Dr. Caligari)

Thế giới trong The Cabinet Of Dr. Caligari dị dạng, khiến khán giả không rõ là thực hay ảo, thậm chí cả tạo hình nhân vật, lối makeup và cách diễn xuất cũng được phóng đại hơn, cường điệu hóa gấp nhiều lần bình thường. Tư duy hiện thực ảo là thông điệp được đạo diễn gửi gắm vào đấy. Hình ảnh rùng rợn của phim như đại diện cho cơn ác mộng đang hoành hành ngay thời điểm ấy. Trại tâm thần kinh hoàng kia là ẩn dụ cho lãnh thổ nước Đức bấy giờ, tăm tối và hỗn loạn, những bệnh nhân như người dân hằng ngày sống trong sợ hãi, dồn nén và căm phẫn. Kẻ nắm quyền lại tự cho mình là đấng tối cao, vô lý và bạo ngược. Tâm trí của nhân vật Francis tuyệt vọng, không lối thoát, nhưng xa hơn phim nhắc đến khái niệm tâm thần học – phân tâm học. Tiết tấu phim chậm, kết hợp với sự sắp đặt có chủ đích của máy quay – ánh sáng – bối cảnh – trang trí –người và đạo cụ - phông nền…,tất cả tạo nên thuật ngữ Mise-en-scène.

Nếu The Cabinet Of Dr. Caligari được xem là đã khai sáng ra thể loại phim kinh dị, thì Metropolis nhận sự tôn vinh khi đã góp phần tạo dựng nền tảng cho dòng phim khoa học viễn tưởng về sau.

Metropolis có độ dài gốc là 153 phút, ra mắt tại các rạp chiếu phim năm 1927. Được mệnh danh là tác phẩm đề tài giả tưởng đầu tiên, đạo diễn huyền thoại Fritz Lang đã tạo nên những khung hình tuyệt hảo bằng Helldunkel – lối dàn dựng tạo nên sự tương phản giữa bóng tối và ánh sáng.

(Metropolis)

Vốn xuất thân từ gia tộc kiệt xuất trong ngành kiến trúc, Fritz Lang đã dùng một yếu tố khác của Chủ Nghĩa Biểu Hiện để làm phim, đấy là bố cục kiến trúc về mặt hình ảnh.

Metropolis lấy bối cảnh tương lai năm 2026, sự phân cực giàu nghèo lên đến đỉnh điểm. Kẻ giàu sống ở trên mặt đất, ngụ trong các tòa cao ốc xa hoa, ánh sáng chiếu rọi đầy ngạo nghễ. Người nghèo lại phải trú mình dưới lòng đất, thiếu thốn ánh sáng, bị bóc lột, lao động cho đến kiệt sức. Trong tình cảnh ấy, một tên độc tài lại chế tạo ra một robot dựa trên hình mẫu người phụ nữ mà con trai ông ta yêu, nhằm mục đích thực hiện các âm mưu độc địa với tầng lớp công nhân.

Bối cảnh tương lai với những kiến trúc vượt bậc nền văn minh và cả sự tàn khốc khốn cùng của giai cấp lao động, được đạo diễn tái dựng kỳ vĩ, bám sát Chủ Nghĩa Biểu Hiện.

(Khung hình áp dụng sự tương phản giữa hai mảng sáng-tối trong Nosferatu (1922).)

Chủ Nghĩa Biểu Hiện phát triển đến cực thịnh vào cuối thập niên 20 rồi thoái trào. Dù vậy, sức ảnh hưởng của nó vẫn để lại dư âm mạnh mẽ, tác động không nhỏ đến sự hình thành của dòng phim Noir tại Hollywood. Alfred Hitchcock, Tim Burton, David Fincher đều chịu ảnh hưởng của Chủ Nghĩa Biểu Hiện Đức. Psycho hay Blade Runner chính là những tác phẩm được truyền cảm hứng từ The Cabinet Of Dr. Caligari, Nosferatu, Metropolis

(Metropolis (trái) và Blade Runner)

(The Cabinet Of Dr. Caliragi (trái) và The Night Before Christmas)