Tra cứu lịch chiếu và đặt vé siêu nhanh
“Phim này lấy nhiều giải thưởng lắm nè, chắc là hay lắm luôn”
“Mấy cái phim có giải thưởng thì không dễ xem đâu, coi phải hiểu mới thấy nó hay”
“Nghe nói phim này được giải thưởng ở mấy Liên hoan phim lớn, đâu phải dễ gì mà lấy, nếu nó dở là người ta loại rồi”
“Ủa bộ đoạt giải là chắc chắn hay hả, đầy phim kinh điển mà đâu có giải. Ôi nhiều khi cái giải bé tẹo, nó trao vậy thôi chứ đâu phải hạng mục quan trọng”
Đề cập đến một tác phẩm điện ảnh luôn có nhiều hướng để bàn luận. Đấy có thể là một phim thuần chất giải trí, xem xong thấy thật sảng khoái vì nó quá vui, kỹ xảo quá đỉnh, hoặc thậm chí là tuy phim giải trí nhưng vẫn có giá trị nhân văn.
Nói đến cái gọi là “ý nghĩa” hoặc “giá trị” thì lại có khá nhiều thứ để bàn.
Phim dở, phim rác là như thế nào? Đơn giản nhất chính là phim có nội dung chẳng ra gì, câu chuyện vớ vẩn và vô lý đến mức gượng ép tuyệt đối. Diễn xuất thì cứ như những cô cậu học sinh đang trả bài, đài từ vô hồn. Dựng phim cẩu thả, chuyển cảnh vụng về. Tóm lại xem xong ai cũng chỉ ngắn gọn “DỞ QUÁ DỞ”, không có ý nghĩa, chẳng có giá trị.
Tuy nhiên, ở một mặt nào đó thì những dòng miêu tả trên lại đi theo hướng khác. Biết đâu có khi “thảm họa” lại trở thành nguồn cảm hứng cho tuyệt tác, hoặc sự “dở” được thể hiện có chủ đích.
Một bộ phim có cốt truyện quá phi lý, nhưng mỗi tình tiết đều được dàn dựng với thủ pháp ẩn dụ, thể hiện với mục đích châm biếm bộ mặt của xã hội. Diễn viên đều có vẻ lên gân, khoa trương quá đà, thế nhưng đấy là sự sắp đặt có chủ ý để đồng bộ với “chất” của phim. Diễn biến đôi khi gây khó hiểu bởi các cảnh phim rời rạc, tuy không có thoại để giải thích nhưng các góc máy và màu sắc đủ giúp người xem hiểu. Có thể thấy phim như thế sẽ có giá trị hoặc có ý nghĩa sâu sắc.
Thật lạ lùng, nói như thế khác nào…huề vốn, sẽ chẳng có phim nào gọi là dở. Chủ yếu vẫn là cách cảm thụ phim.
Đúng như vậy, không khó bắt gặp những quan điểm khen – chê trái ngược nhau khi bình luận phim. Có thể trong đấy có người hiểu đúng, có người hiểu sai, có người đánh giá công tâm, có người đánh giá chủ quan. Tất cả đều không thành vấn đề, bởi lẽ vạn vật trên đời luôn xuất hiện nhiều thái cực khi nhìn nhận. Là ghét, là thích, là không ghét không thích, không quan tâm…, phim ảnh cũng như thế.
Người mê phim cũng có thể phân chia thành nhiều nhánh riêng biệt. Chính bởi thế nên khi tạm thời bỏ qua nhánh “công chúng”, phần còn lại chính là “giới chuyên môn”.
Những nhà chuyên môn về điện ảnh có người xuất thân được đào tạo bài bản, có người lại là tay ngang. Gọi họ là những nhà phê bình thực thụ là vì những nhận định chuyên sâu, phân tích ở nhiều khía cạnh và diễn giải một bộ phim theo ý đồ của đạo diễn. Họ có thể học tập để có cái nhìn toàn diện khi nói về phim, hoặc chỉ đơn giản là kinh nghiệm được tích lũy qua nhiều năm tháng xem phim. Trong số đấy, vẫn luôn có hai thái cực: “đánh giá chủ quan” và “đánh giá khách quan”.
Mọi sự thảo luận sẽ dẫn đến cái kết cuối cùng chính là GIẢI THƯỞNG. Phim chiếu rạp với kinh phí lớn, phim độc lập quy mô nhỏ, phim nghệ thuật hoặc giải trí nhưng mang bản sắc cá nhân của người đạo diễn….v…v…. Tất cả khi được gửi đến các Liên hoan phim, đều trải qua vòng tuyển chọn những cá nhân hoạt động trong lĩnh vực điện ảnh như là biên kịch, diễn viên, đạo diễn, nhà báo….
Từ đây hạng mục giải thưởng được chia thành nhiều phần với những cái tên khác nhau. Sẽ có giải lớn nhất, quý giá nhất và những giải phụ nhỏ lẻ trên tinh thần trao để khuyến khích.
Vậy sẽ ra sao nếu một tác phẩm được đánh giá chuyên môn tốt, nhận giải nhưng lại nhận về nhiều ý kiến trái chiều khi công chiếu, thậm chí là bị cấm chiếu?
Ngược dòng lịch sử, từ giải Oscar, Liên hoan phim Cannes cho đến LHP Venice, LHP Berlin…, luôn có những lần các phim được xướng tên gây hao tốn giấy mực truyền thông, từ cuộc đại chiến phía khán giả đại chúng lẫn giới phê bình, cho đến các hành động lên án phim.
Hiển nhiên các cuộc tranh luận đều bất phân thắng bại, mỗi bên đều có lý lẽ thuyết phục để bảo vệ luận điểm của mình. Thế nhưng hầu hết, có vẻ mọi sự chú ý sẽ đổ dồn vào các hạng mục lớn.
Tại các Liên hoan phim Châu Âu, những nhà làm phim trẻ, chưa có tên tuổi hoặc kinh nghiệm còn non từ khắp nơi trên thế giới có thể mạnh dạn gửi phim để thử sức. Điểm chung của các LHP này đều có hạng mục đánh giá dành cho các tài năng mới, khuyến khích sự sáng tạo và khen ngợi các tác phẩm khai thác góc nhìn mới lạ, đầy táo bạo và gai góc. Đây thường sẽ là bệ phóng để nâng tầm đẳng cấp của nhà làm phim, mở ra cơ hội được biết đến nhiều hơn.
Chính vì ưu tiên cho tiêu chí hàn lâm, nên các nhà làm phim thường gửi tác phẩm mà họ tâm đắc nhất. Trong đấy gửi gắm toàn bộ tâm huyết, khắc họa những ý tưởng điên rồ đậm cá tính nhất. Khi được để mắt bởi ban giám khảo, dù bất kỳ là giải thưởng lớn hay nhỏ, miễn là chỉ cần có giải thì “cái tầm” của bộ phim đấy ắt hẳn bắt buộc mọi người phải nhìn nhận kỹ hơn về nó.
Nghệ thuật là không giới hạn, tuy nhiên cái gì quá nhiều hoặc quá ít cũng đều không tốt. Thế nên cái gọi là khái niệm “tiêu chí đánh giá phim có phù hợp” để phổ biến đến công chúng hay không, “luật điện ảnh”, “kiểm duyệt”…., chính thức ra đời. Bởi chất lượng của một tác phẩm không đơn thuần là qua lời khen, giải thưởng mà còn phụ thuộc vào yếu tố truyền thống văn hóa, tư tưởng giáo dục, thể chế chính trị thuộc quản lý của tổ chức hoặc quốc gia nào đấy.
Thế thì giải thưởng – thuần phong mỹ tục – giá trị nghệ thuật được nhìn nhận thế nào?