Akira Kurosawa

Khởi đầu niềm đam mê nghệ thuật bằng hội họa, nhưng nhiều năm sau lại được cả thế giới xưng tụng là “Hoàng Đế” điện ảnh Nhật Bản. Akira Kurosawa có hoàn toàn xứng đáng với biệt danh đầy kiêu hãnh kia.

Suốt 20 năm trở lại đây, Hàn Quốc đã có sự phát triển vượt trội trong ngành công nghiệp giải trí. Khắp năm châu đều có người ngân nga các giai điệu K-Pop của những nhóm nhạc đình đám. Người người mọi nơi lại bàn tán về những series nổi tiếng do người Hàn tạo ra, mảng điện ảnh càng đem lại tự hào hơn khi giúp cho xứ Kim Chi được vinh danh tại những Liên hoan phim lớn, bao gồm cả giải Oscar danh giá.

Lấy mốc thời gian xưa cũ hơn, điện ảnh Hongkong cũng từng có thời kỳ rực rỡ với hàng loạt phim hay. Hãng phim Thiệu Thị Huynh Đệ (Shaw Brothers) và Gia Hòa (Golden Harvest) thay phiên nhau thống trị ảnh đàn Hương Cảng từ thập niên 60 đến cuối những năm 90. Nhiều đại minh tinh trong giai đoạn này đều là những cái tên quen thuộc như Châu Nhuận Phát, Thành Long, Lương Triều Vỹ, Trương Mạn Ngọc, Chung Sở Hồng…

Nhưng nếu bắt chuyến xe đi ngược về quá khứ, như cái cách mà Gil Pender trong Midnight In Paris đã làm, thì đích đến lần này chính là vùng đất Phù Tang ở thời kỳ hậu Thế Chiến Thứ II.

Tại đây có một gia tộc với truyền thống samurai kéo dài nhiều đời. Năm 1910, đôi vợ chồng Isamu Kurosawa và bà Shima đã hạ sinh đứa con út của mình, họ đặt tên cậu bé là Akira Kurowsawa.

Sinh trưởng trong một gia đình trung lưu, ngay từ bé Akira Kurosawa đã có cơ hội tiếp xúc với nền giáo dục và tư tưởng phương Tây. Ngay cả hình thức giải trí để bồi dưỡng tâm hồn trong suốt thời niên thiếu của ông cũng là hội họa.

Khi lớn hơn, trong một phần lướt tin tuyển dụng, nhận thấy xưởng phim P.C.L đăng tin tìm trợ lý đạo diễn, Akira Kurosawa đã quyết định thử sức. Quyết định này mang tính bước ngoặt đáng nhớ trong lịch sử điện ảnh. Hãng P.C.L về sau chính là Toho lừng lẫy, còn Kurosawa cũng trở thành một nhân vật tầm cỡ, truyền cảm hứng cho nhiều thế hệ đạo diễn trẻ.

Quá trình học việc và làm trợ lý của Kurosawa đã trui rèn nhiều kinh nghiệm quý báu cho ông. Đạo diễn kỳ cựu Kajiro Yamamoto đã cho Kurosawa lời khuyên rằng để trở thành đạo diễn cần viết kịch bản thật tốt.

Tư duy khác biệt của Kurosawa được thể hiện rõ trong phong cách làm phim của ông. Thay vì đi theo chủ nghĩa lãng mạn hoặc gói gọn trong phạm trù nghệ thuật truyền thống của những thước phim gia đình, Kurosawa chọn đối mặt trực diện với thực trạng xã hội. Việc khai thác sâu vào tâm trí của con người, phần đen tối mà vốn dĩ luôn bị che giấu cũng được ông tái hiện qua từng nhân vật, ẩn sâu dưới từng khung hình tự sự thay cho lời nói. Kỹ năng vẽ đã giúp ích cho Kurosawa rất nhiều, trực tiếp ảnh hưởng đến cách ông lắp đặt bố trí máy quay, đồng thời các storyboard cũng phần nào diễn giải cho các cộng sự hiểu ý ông hơn.

Nếu so với Yasujiro Ozu – một bậc thầy làm phim khác của Nhật, thì phim của Kurosawa có phần gai góc hơn, cả về mặt hình ảnh lẫn nội dung đều được vị đạo diễn quyết định theo ý của mình, một cách có phần cực đoan.

Chú trọng đem đến trải nghiệm điện ảnh đậm tính chân thực nhất, bối cảnh trong các phim của Kurosawa đều rất cầu kỳ. Dù là một trận mưa, một tòa tháp, hay thậm chí là sự di chuyển trong đội hình của dàn diễn viên, ông đều tính toán khắt khe để mọi thứ thật hoàn hảo. Chính bởi tác phong có phần “độc tài” này, hai chữ “Thiên Hoàng” cũng gắn liền với Kurosawa.

Tất nhiên không phải Kurosawa lúc nào cũng chọn những chủ đề khắc nghiệt. A Wonderful Sunday là một trong những phim hiếm hoi của ông được xây dựng có phần nên thơ dưới nền hiện thực tàn khốc.

Một cặp đôi bình dị, có phần khó khăn trong cuộc sống, họ có nhau và trải qua một ngày chủ nhật có lẽ là đẹp nhất cuộc đời chỉ với vỏn vẹn 35 yên. Một tình yêu thật đẹp, dẫu có là cổ tích thì Kurosawa cũng thành công khi tạo ra một giấc mộng với những điều hy vọng tươi sáng nhất. Cái kết của A Wonderful Sunday là những gì tinh túy nhất mà điện ảnh đem tới cho khán giả, ranh giới giữa đời thực và phim ảnh chỉ còn là làn sương mờ ảo. Khá đúng với một câu nói mà Kurosawa từng chia sẻ “Khi mơ, con người đều là thiên tài”.

Khi đã nói về Akira Kurosawa, sẽ không thể bỏ qua Rashomon hoặc Seven Samurai.

Với Rashomon, ông lại đưa ra bài kiểm tra về đạo đức con người. Một khái niệm về việc liệu có bao giờ mỗi cá thể trong xã hội sẽ luôn thành thật, hay thật ra thói quen tô vẽ thêm, phóng đại lên sự việc vốn đã ăn sâu vào tiềm thức. Dẫu có là việc tàn độc tày trời, nhưng lương tâm của bản thân có thắng được những thứ trái với đạo lý luân thường hay không thì câu trả lời không bao giờ là hoàn chỉnh.

Rashomon tuy có phần cường điệu ở diễn xuất (điều thường thấy ở hầu hết các tác phẩm của Nhật vào thập niên 50-60), nhưng việc áp dụng thủ pháp kể chuyện thông qua các nhân vật, khiến cho độ tin cậy bị giảm đi đã làm người xem hoài nghi về bản chất của sự dối trá. Không gian và thời gian trong Rashomon trở nên mơ hồ hơn, dù rằng được tường thuật rất sinh động, điểm mâu thuẫn này khiến cho Rashomon thời điểm ấy có phần khó hiểu với đại chúng khi ra mắt tại các rạp chiếu phim vào thời ấy. Tính triết lý của cái gọi là bản ngã và lòng tham được Kurosawa khai thác đầy ấn tượng, sự mới lạ trong cách dựng phim đã ảnh hưởng đến phần lớn các đạo diễn khắp nơi, ngoài ra Hollywood với Làn Sóng Mới chính là thế hệ đặc biệt tôn sùng Kurosawa.

Tại quê nhà Nhật Bản, các phim của ông dường như đi trước thời đại, khiến cho việc cảm nhận có phần khó khăn hơn. Có lẽ vì vậy mà Kurosawa lại được mến mộ hơn ở ngoài lãnh thổ hoa Anh Đào. Rashomon giúp ông giành Sư Tử Vàng ở Liên hoan phim Venice, giải Phim Nói Tiếng Nước Ngoài tại Oscar. Seven Samurai cũng được tôn vinh với tượng Sư Tử Bạc của Venice. Martin Scorsese hâm mộ ông, Steven Speilberg ví ông như Shakespeare, Francis Ford Coppola kính trọng ông.

Dẫu rằng có lúc sự nghiệp gặp khó khăn, Akira Kurosawa từng tìm đến cái chết, thế nhưng có lẽ định mệnh không cho phép ông nghiệt ngã như thế. Nhờ vậy mà các tín đồ điện ảnh mới được dịp chứng kiến thêm Ran hoặc Kagemusha, Yume…

Ngành công nghiệp phim Nhật Bản không chỉ đã từng đứng đầu Châu Á, mà còn đóng góp nhiều thành tựu cho bộ môn nghệ thuật thứ 7 như cách kể chuyện, kỹ thuật dựng phim, sắp xếp camera. Riêng Akira Kurosawa luôn là vị vua vĩ đại nhất mà điện ảnh từng sản sinh.